In gesprek met je kind over racisme

“Mama waarom mag dat jongetje op die foto die trui niet aan?” We kijken naar een nieuwsartikel waarin staat beschreven dat een donker gekleurd jongetje een trui aan heeft met de tekst: “ the coolest monkey in the jungle” foei!!! De betreffende winkelketen kruipt diep door het stof. “Hoe komen jullie erbij!!!” Lees ik in reacties op dit artikel. 

Ik denk na om een antwoord op de vraag te geven die ik net gesteld kreeg. 

‘De tekst die op de trui staat betekent: “de coolste aap van de jungle”.’ zeg ik. ‘Waarom is dat zo erg mama?’ ‘Uh geen idee eigenlijk, misschien omdat iemand “aap” noemen een soort van scheldwoord is? Alhoewel ik denk dat als een blank jongetje deze trui aan had gehad, er geen haan naar had gekraaid.’ ‘Is een haan dan geen scheldwoord?’ ‘Nee ik bedoel dat men dat dan niet erg had gevonden’. Een verontwaardigd gezichtje kijkt me aan. ‘Dus een wit jongetje mag je wel aap noemen?’ Ik sta met mijn mond vol tanden, hoe leg ik dit uit terwijl ik het zelf niet eens snap? Ik denk heeeel lang na.

‘Uh, ze vinden dat het Racisme is denk ik’. ‘Wat is Racisme mama?’ Racisme is……Ja, wat is nu eigenlijk de echte definitie van Racisme? Wacht, ik zoek het wel even op want iets in mij zegt dat deze uit zijn verband is getrokken.

Als ik naar de puurste definitie van Racisme kijk kom ik uit bij deze. 

“elke vorm van onderscheid, uitsluiting, beperking of voorkeur op grond van ras, huidskleur, afkomst of nationale of etnische afstamming die ten doel heeft de erkenning, het genot of de uitoefening, op voet van gelijkheid, van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden op politiek, economisch, sociaal of cultureel gebied, of op andere terreinen van het openbare leven, teniet te doen of aan te tasten, dan wel de tenietdoening of aantasting daarvan ten gevolge heeft."

En nu vertalen op zijn kinds: 

‘Als je ergens bent zoals in de Efteling, in het zwembad, in de speeltuin, of in de winkel bijvoorbeeld waar iedereen gelijk is, dan mag je niet zeggen dat alle mensen met bruine ogen eerst in de python mogen en als laatste de mensen met blauwe ogen, of dat eerst de bruine kindjes van de glijbaan mogen en daarna pas de witte kindjes. Iedereen is gelijk en dus mag iedereen de eerste zijn in de rij van de python. Bij bijvoorbeeld de bakker zijn alle broden die je koopt voor iedereen even duur. Snap je het?’

Ik zie 2 ogen draaien en hoor krakende hersentjes. ‘Dat is toch logisch mama’. ‘Ja dat klopt ja, heel logisch.’

‘Maar mama?....... als iedereen gelijk is, waarom mag een wit kindje deze trui dan wel aan en een bruin kindje dan niet? Dat is toch niet eerlijk? Dat ìs dan toch juist racisme?’ Uh.......help! Ik sta met mijn mond vol tanden en mijn tanden kijken mij vriendelijk aan met de vraag…..’en nu?’

Ik ben opgegroeid met de dwingende boodschap dat iedereen gelijk is, zwarte mensen zijn gelijk aan blanke. Iedereen hetzelfde. Maar het lijkt wel of we juist weer terug bij af zijn? Dat donkere kindje mag geen trui aan waar de tekst “aap” op staat maar een blanke mag dat wel! Wie suggereert hier eigenlijk dat dat kindje op een aap lijkt? De winkelketen of de mensen die zo fel reageren? Je houdt zo alleen maar de ongelijkheid in stand. Hoe lang gaat dit nog duren, is het voor eeuwig? Moeten wij voor eeuwig buigen voor de donkere mensen en sorry zeggen voor wat onze voorouders hebben gedaan? En met welke overtuiging moet ik mijn kinderen dat dan leren? Waarom komt racisme niet bij blanken voor? Als ik aan racisme denk dan denk ik aan zwart, maar klopt dat eigenlijk wel?

Na weer even over mijn formulering te hebben nagedacht zeg ik: ‘ik denk dat deze mensen boos zijn omdat ze vinden dat dat bruine kindje wordt vergeleken met een aap.’ ‘Maar hij lijkt toch niet op een aap?’ ‘Misschien omdat apen bruin zijn dan?’ Zeg ik mijn schouders ophalend.  ‘Ja dat denk ik, ja’

Het is weer stil, even..… ‘Mama?’ ‘Ja’ ‘Zijn er ook witte apen?’ ‘Ja natuurlijk zijn die er.’ Het is weer stil..... ‘nou dan snap ik het niet.’ We kijken elkaar aan. ‘Ik snap het eigenlijk ook niet’ zeg ik. ‘Mama hoe zit het dan met de zwarte pieten, dat die weg moeten? Want witte pieten mag toch wel hè? Dat is dan toch ook niet eerlijk, dan mogen witte mensen wel piet zijn en zwarte mensen niet, dat is dan toch eigenlijk ook racisme, want iedereen is toch gelijk?’ 

Mijn ogen draaien naar het plafond, ‘je hebt weer gelijk’ zeg ik. ‘Weet je lieverd, de donkere mensen zijn verdrietig omdat de oma van de oma van de oma van hun oma heel lang geleden als slaaf is gebruikt, en die werden niet goed behandeld, mishandeld, en niet of slecht betaald voor het zware werk wat ze moesten doen. Dus willen ze daar liever niet meer aan herinnerd worden.’ ‘Dat is wel heel zielig hè.’ ‘ Ja lieverd, dat is heel erg zielig’ 

‘Mama?’ (Volgt vraag 85) ‘zijn er ook witte mensen slaaf geweest?’ ‘Geen idee? Zullen we dat even gaan opzoeken?’

Ik typ in blanke slavernij. Ik lees voor, en lees vervolgens alleen verder. Later vertel ik: ‘ja, er waren ook blanke mensen die slaaf waren, schijnbaar veel meer dan zwarte mensen’ de details van de gruwelijkheden die ik lees vertel ik maar niet. Ik lees dat blanke slaven verkocht werden aan noord Afrikanen, dat blanken, blanke slaven verkochten, zwarten, verkochten zwarte slaven en als laatste verkochten blanke ook zwarte slaven. De gehele wereldbevolking is dus schuldig aan slavenhandel. Nu en tot op de dag van vandaag zijn er naar schatting nog zo’n 30 tot 100 miljoen slaven op de wereld. Ik schrik en besef dat ik voor het eerst in mijn leven mijn kinderen niks heb geleerd maar zij mij een stuk wijzer hebben gemaakt. Over wat racisme eigenlijk echt is en waarom er nog geen gelijkheid is in de wereld en dat dat naar mijn gevoel nog lang niet gaat komen.

Ik denk dat je pas kan spreken van gelijkheid als iedereen elkaar kan accepteren zoals hij is en daar geen mening bij gaat vormen. Gelijkheid is dat net zoals een blank jongetje, ook een zwart jongetje de coolste aap van de jungle mag zijn. Pas als we daar geen rare gedachtes bij gaan bedenken is er gelijkheid. 

‘Kom lieverd, zullen we lekker thee gaan drinken?’‘Ja! met een koekje’

Van de redactie: inmiddels heeft dit verhaal een staartje gekregen en hebben woedende menigten H&M winkels vernield. Bekende en onbekende mensen hebben zich erover uitgesproken. De emoties lopen hoog op door deze foto. Wellicht ook bij jou? Wij en ook Lonneke hebben je niet willen kwetsen. Toch vond de redactie van Website4Mama dat we dit open en eerlijke gesprek met een kind over racisme moesten plaatsen. Wederom illustreert het dat alleen kinderen de wereld zien zoals deze hoort te zijn. In volledige gelijkheid. Wat jammer dat we dit allemaal kwijtraken als we opgroeien. Ongeacht onze kleur of religie.

Foto is van H&M

Meer blogs van Lonneke: